TR
I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM
H A TH HU
Tên
tài:
“NGHIÊN C U M T S
C I M D CH T B NH GIUN
A
L N T I HUY N H I HÀ, T NH QU NG NINH
VÀ BI N PHÁP PHÒNG TR ”
KHÓA LU N T T NGHI P
H ào t o
Chuyên ngành
L p
Khoa
Khóa h c
Gi ng viên h
IH C
: Chính quy
: Thú y
: K42 - TY
: Ch n nuôi - Thú y
: 2010 - 2015
ng d n : TS. Phan Th H ng Phúc
Gi ng viên khoa Ch n nuôi thú y - Tr
ng
i h c Nông Lâm Thái Nguyên
THÁI NGUYÊN - 2014
L IC M
N
T
khoa Ch n nuôi T
“Nghiên c u m t s
c i m d ch t b nh giun
t i huy n H i Hà t nh Qu ng Ninh và bi n pháp phòng tr ”.
l n
:
Ban G
.
.
TS.
.
B
T
T
chí Tr
.
.
!
5
12 n m 2014
Sinh viên
H a Th Hu
DANH M C CÁC CH
A.suum
cs
Nxb
PTCN
TT
tr
VSTY
VI T T T VÀ KÝ HI U
: Ascaris suum
: c ng s
: Nhà xu t b n
: Ph ng th c ch n nuôi
: Th tr ng
: trang
: V sinh thú y
DANH M C CÁC B NG
B ng 4.1. T l và c
ng
nhi m giun
a l n t i m t s xã thu c huy n
H i Hà, t nh Qu ng Ninh .............................................................. 26
B ng 4.2. T l và c
ng
nhi m giun
a theo tu i l n ........................... 28
B ng 4.3. T l và c
ng
nhi m giun
a theo gi ng l n ........................ 31
B ng 4.4: T l và c
ng
B ng 4.5. T l và c
ng
nhi m giun
a l n theo tháng trong n m ....... 34
B ng 4.6. T l và c
ng
nhi m giun
a theo ph
nhi m giun
B ng 4.7. S ô nhi m tr ng giun
B ng 4.8. Th i gian tr ng giun
trong phân
a
a l n theo tình tr ng v sinh thú y .. 32
ng th c ch n nuôi ... 35
ngo i c nh ...................................... 37
a phát tri n thành tr ng có s c gây b nh
ngo i c nh................................................................ 38
B ng 4.9. Th i gian s ng c a tr ng giun
a có s c gây b nh trong phân
ngo i c nh .................................................................................... 39
B ng 4.10. Bi u hi n lâm sàng c a l n nhi m giun
B ng 4.11. B nh tích
i th b nh giun
a
a ............................... 40
l n ........................................ 41
B ng 4.12. T l tiêu b n có b nh tích vi th trong s tiêu b n nghiên c u... 42
B ng 4.13. So sánh s l
ng h ng c u, b ch c u và hàm l
gi a l n b b nh giun
ng huy t s c t
a và l n kho .......................................... 45
B ng 4.14. So sánh công th c b ch gi a l n b b nh giun
B ng 4.15. Hi u l c c a thu c t y giun
a và l n kho .. 46
a l n ........................................... 47
DANH M C CÁC HÌNH
Hình 4.1: Bi u
th hi n t l nhi m giun
al n
m t s xã thu c huy n
H i Hà .......................................................................................... 27
Hình 4.2. Bi u
th hi n c ng
nhi m giun
a l n m t s xã thu c huy n
H i Hà ........................................................................................... 27
Hình 4.3. Bi u
th hi n t l và c
Hình 4.4. Bi u
th hi n t l nhi m giun
Hình 4.5. Bi u
ng
th hi n t l nhi m giun
nhi m theo tu i l n ................ 30
a theo gi ng l n ................... 31
a theo tình tr ng v sinh thú y.........33
Hình 4.6. Niêm m c ru t b thoái hóa, long tróc ........................................... 43
Hình 4.7.Lông nhung ru t b t n th
ng, m t s b
t, nát ......................... 44
Hình 4.8. Các t bào viêm, b ch c u ái toan (1) và h ng c u (2) xu t hi n
nhi u niêm m c ru t ................................................................... 44
M CL C
PH N 1. M
1.
tv n
U ...................................................................................................1
.................................................................................................. 1
1.1. M c tiêu nghiên c u ................................................................................ 2
1.2. M c ích nghiên c u ............................................................................... 2
1.3. Ý ngh a c a
tài .................................................................................... 2
PH N 2. T NG QUAN TÀI LI U........................................................................3
2.1. C s khoa h c c a
tài ........................................................................ 3
2.2. Tình hình nghiên c u trong và ngoài n
2.2.1. Tình hình nghiên c u trong n
2.2.2. Tình hình nghiên c u
PH N 3.
I T
n
c ............................................ 13
c ........................................................ 13
c ngoài .................................................... 15
NG, V T LI U, N I DUNG VÀ PH
NG PHÁP
NGHIÊN C U ........................................................................................................17
3.1.
it
ng nghiên c u ............................................................................ 17
3.2.
a i m và th i gian nghiên c u .......................................................... 17
3.3.N i dung nghiên c u .............................................................................. 17
3.3.1.Tình hình nhi m giun
al nt im ts
3.3.2. Nghiên c u s ô nhi m tr ng giun
3.3.3. Nghiên c u b nh giun
al n
ngo i c nh ..................... 18
a l n (Ascariosis) ........................................ 18
3.3.4.Bi n pháp phòng tr b nh giun
3.4. Ph
a ph ng thu c huy n H i Hà ..... 17
a cho l n.......................................... 18
ng pháp nghiên c u ....................................................................... 18
3.4.1. Ph
ng pháp l y m u ......................................................................... 18
3.4.2. Ph
ng pháp xét nghi m m u............................................................. 19
3.4.3. Ph
ng pháp xác
nh th i gian phát tri n và t n t i c a tr ng giun
có s c gây b nh trong phân
a
ngo i c nh ..................................................... 20
3.4.4. Ph ng pháp theo dõi các bi u hi n lâm sàng c a l n b b nh giun
a ..... 21
3.4.5. Ph
ng pháp xét nghi m máu
l n b b nh giun
xác
nh m t s ch s huy t h c c a
a và l n kh e.................................................................. 21
3.4.6. Ph
ng pháp xác
3.4.7. Ph
ng pháp theo dõi hi u l c c a thu c t y giun
3.5. Ph
nh b nh tích
i th , vi th ................................... 21
a l n ................. 22
ng pháp x lý s li u ..................................................................... 23
3.5.1. M t s tham s th ng kê..................................................................... 23
3.5.2. M t s công th c tính t l (%) .......................................................... 25
PH N 4. K T QU VÀ TH O LU N ..............................................................26
4.1.T l và c
ng
nhi m giun
al n
m t s xã thu c huy n H i Hà,
t nh Qu ng Ninh ........................................................................................... 26
4.2. T l và c
ng
nhi m giun
a theo tu i l n .................................... 28
4.3. T l và c
ng
nhi m giun
a theo gi ng l n ................................. 30
4.4. T l và c
ng
nhi m giun
a l n theo tình tr ng v sinh thú y ...... 32
4.5. T l và c
ng
nhi m giun
a l n theo tháng trong n m ................ 34
4.6. T l và c
ng
nhi m giun
a l n theo ph
4.7. S ô nhi m tr ng giun
v
al n
ng th c ch n nuôi ...... 34
n n chu ng nuôi, xung quanh chu ng và
n bãi tr ng cây th c n cho l n .............................................................. 36
4.8. Th i gian tr ng giun
phân
a phát tri n thành tr ng có s c gây b nh trong
ngo i c nh ........................................................................................ 37
4.9. Th i gian s ng c a tr ng giun
a l n có s c gây b nh trong phân
ngo i c nh .................................................................................................... 39
4.10. Bi u hi n lâm sàng c a b nh giun
4.11. B nh tích
4.12. Bi n
i th c a l n nhi m giun
i vi th c a l n nhi m giun
a
l n ........................................ 40
a ............................................ 41
a................................................ 42
4.13. So sánh s l
ng h ng c u, b ch c u và hàm l
ng huy t s c t gi a
l n b nhi m giun
a và l n kho ............................................................... 45
4.14. So sánh công th c b ch c u c a l n b b nh giun
a và l n kho ...... 45
4.15. Hi u l c c a m t s thu c t y giun
4.16.
xu t quy trình phòng tr b nh giun
PH N 5. K T LU N VÀ
a cho l n .................................. 46
a cho l n .............................. 48
NGH ...................................................................50
5.1. K t lu n ................................................................................................. 50
5.2.
ngh .................................................................................................. 50
TÀI LI U THAM KH O .....................................................................................51
I. Tài li u ti ng Vi t ..................................................................................... 51
II. Tài li u d ch ............................................................................................. 53
III. Tài li u ti ng Anh ................................................................................... 53
1
Ph n 1
M
U
1.
tv n
Trong nh ng n m g n ây, ngành ch n nuôi n
huy n H i Hà nói riêng ã có nh ng b
c a ngành ch n nuôi không ch
dùng mà còn thúc
c phát tri n m nh m . Các s n ph m
áp ng nhu c u ngày càng cao c a ng
y s phát tri n c a các ngành khác.
nâng cao không ng ng v s l
ng và ch t l
ngu n th c ph m có giá tr dinh d
ph m.
c ta nói chung và c a
th c hi n
i tiêu
i u này òi h i s
ng c a gia súc, gia c m em l i
ng cao và
m b o v sinh an toàn th c
c i u ó, ngành ch n nuôi n
c ta ã s m áp d ng
các ti n b c a khoa h c k thu t vào s n xu t, vi c ch m sóc và phòng b nh
cho gia c m có ý ngh a quan tr ng và quy t
nh
n thành qu c a ng
i
ch n nuôi.
Ch n nuôi l n gi v trí quan tr ng trong ngành nông nghi p
Nam. Cung c p ph n l n th c ph m cho con ng
Vi t
i, phân bón cho ngành
tr ng tr t và các s n ph m ph : da, lông, m ... cho ngành công nghi p ch
bi n. Ch n nuôi l n còn góp ph n r t l n trong v n
gi i quy t vi c làm
nông thôn, xóa ói gi m nghèo và c h i làm giàu cho nông dân.
Bên c nh nh ng b nh truy n nhi m có tính ch t lây lan m nh, gây thi t
h i l n thì b nh ký sinh trùng c ng gây thi t h i không nh cho ngành ch n
nuôi. B nh ký sinh trùng nói chung và b nh giun
l n nói riêng không gây
ch t l n ngay nh ng chúng làm cho l n m c b nh tr lên còi c c, ch m l n…
nh h
ng
Vì v y,
n sinh tr
ng, s c s n xu t và ch t l
ng s n ph m.
góp ph n h n ch tác h i c a b nh giun
gây ra trên àn
l n, xu t phát t yêu c u c a th c ti n s n xu t trên c s th a k k t qu c a
các tác gi trong và ngoài n
c, chúng em ti n hành nghiên c u
tài:
2
“Nghiên c u m t s
c i m d ch t b nh giun
l n t i huy n H i Hà,
t nh Qu ng Ninh và bi n pháp phòng tr ”.
1.1. M c tiêu nghiên c u
- Nghiên c u m t s
c i m d ch t c a b nh giun
al nt im ts
xã thu c huy n H i Hà, t nh Qu ng Ninh.
- Xác
nh hi u l c t y c a m t s lo i thu c t y giun
a l n.
1.2. M c ích nghiên c u
Làm sáng t nh ng thông tin v b nh giun
xu t bi n pháp phòng tr b nh giun
a l n, có c s khoa h c
a l n. T
ó s d ng các bi n
pháp i u tr .
1.3. Ý ngh a c a
tài
- Ý ngh a khoa h c:
b nh giun
tài là thông tin khoa h c v
c i m d ch t c a
a l n t i huy n H i Hà, t nh Qu ng Ninh; v m t s
b nh lý lâm sàng
l n do giun
- Ý ngh a th c ti n:
cách hi u qu , t
c i m
a gây ra.
ra nh ng bi n pháp phòng và i u tr b nh m t
ó h n ch nh ng thi t h i cho ngành ch n nuôi l n.
3
Ph n 2
T NG QUAN TÀI LI U
2.1. C s khoa h c c a
B nh ký sinh trùng
tài
ng tiêu hóa th
th mãn tính, tri u ch ng không rõ, th
ng là nh ng b nh ti n tri n th
ng b tri u ch ng c a các b nh khác
che l p. Do ó chính nh ng con v t b nhi m ã tr thành ngu n reo r c m m
b nh ra bên ngoài và lây ra các con khác làm cho b nh càng có i u ki n phát
tri n m nh nh h
*
ng
n quá trình sinh tr
c i m hình thái, kích th
ng c a v t nuôi.
c c a giun
a l n thu c h Ascaridae,
Theo Nguy n Th Kim Lan (2012) [6] giun
loài Ascaris suum ký sinh
h i nh n.
môi
u giun
al n
ru t non l n: giun màu tr ng s a, hình ng, hai
a có 3 môi bao b c quanh mi ng (1 môi
u
phía l ng, 2
phía b ng). Trên rìa môi có m t hàng r ng c a r t rõ, c u t o c a r ng
này r t khác nhau gi a hai loài giun
a. Giun
c dài 12 - 22cm,
2,7 - 3mm. o n uôi cong v phía b ng. Trên m t b ng
ng kính
m i bên có t
69 - 75 gai th t, có 7 gai th t sau h u môn, nh ng gai th t khác x p trên m t
r i trên hai hàng, m t gai th t l
tr
c h u môn. Con cái dài t 29 - 35cm,
ng kính 4 - 5mm, o n sau th ng. uôi mang h u môn v phía b ng, h u
môn có hình d ng m t cái khe ngang, b c hai môi g lên, âm h có hình dáng
m t l nh , hình b u d c
Phân bi t gi a giun
v phía b ng kho ng 1/3 o n tr
c và giun cái là giun
b ng, uôi giun cái th ng. Giun
c thân.
c nh , uôi cong v m t
c có hai gai giao h p dài b ng nhau,
kho ng cách 1,2 - 2mm không có túi giao h p.
Tr ng giun
a hình b u d c h i ng n, kích th
c t
0,056 -
0,087mm x 0,046 - 0,067mm, v dày g m 4 l p v , l p ngoài cùng là
màng protit, màu vàng cánh dán, nh p nhô làn sóng.
4
*Vòng i c a giun a l n
Theo Phan L c (2006) [12], giun
giun cái
tr ng, s l
phân ra môi tr
a ký sinh
ru t non. Sau khi th tinh,
ng tr ng t 10.000 - 150.000 tr ng/ngày. Tr ng theo
ng ngoài, sau 2 - 3 tu n trong tr ng phát tri n thành u trùng
gây nhi m. N u l n nu t ph i tr ng có ch a u trùng gây nhi m
hoá, u trùng
c gi i phóng ra xuyên qua niêm m c ru t, vào t nh m ch màng
treo, theo tu n hoàn v tim, ph i. u trùng
viêm ph i tr l i
non và ti p t c
ng tiêu
c ho lên mi ng, cùng niêm d ch
ng tiêu hoá, l t xác thành giun tr
ng thành, ký sinh
ru t
tr ng sau 2 - 2,5 tháng.
Nguy n Th Kim Lan (2012) [6], cho bi t: vòng di chuy n c a giun
a và vòng di chuy n t gan - ph i - ru t.
Phân
Ascaris suum
(Ký sinh ru t non l n)
Tr ng
To,Ao,pH
u trùng
(có s c gây b nh)
Ph i< Gan< Máu< Niêm m c ru t
u trùng
Th i gian hoàn thành vòng i c a giun a l n là 54 - 62 ngày. Giun
a l n phát tri n không c n ký ch trung gian. Giun cái m i ngày 200.000
tr ng, trung bình m t giun cái
27 tri u tr ng. Tr ng theo phân ra ngoài,
nhi t
kho ng 24oC và
m thích h p,
c hai tu n trong tr ng có phôi
thai, sau m t tu n n a thì phôi thai l t xác thành tr ng có s c gây b nh. L n
nu t ph i tr ng này thì u trùng n
ru t, chui vào m ch máu niêm m c, theo
máu v gan. M t s ít chui vào ng lâm ba và màng treo ru t, vào t nh m ch
màng treo ru t, vào gan. Sau khi nhi m 4 - 5 ngày thì h u h t u trùng di hành
t i ph i, s m nh t là sau 18 gi mu n nh t là sau 12 ngày v n có u trùng vào
5
ph i. Khi t i ph i u trùng l t xác thành u trùng k III, u trùng này t m ch
máu ph i chui vào t bào, qua khí qu n và cùng v i niêm d ch lên h u, r i
c nu t xu ng ru t non, l t xác l n n a và phát tri n thành giun tr ng
thành. Th i gian u trùng di hành là 2 - 3 tu n, trong khi di hành m t s u
trùng có th vào lách, tuy n giáp tr ng, não...
Giun a s ng b ng ch t dinh d ng c a ký ch , ng th i ti t d ch
tiêu hóa, phân gi i t ch c niêm m c ru t và l y t ch c ó nuôi b n thân.
Tu i th c a giun a không quá 7 - 10 ngày. Nh ng n u i u ki n s ng b t
l i (ký ch s t cao) thì tu i th giun ng n h n.
*S c kháng c a giun a l n
Theo Nguy n Ph c T ng (2002) [20], tr ng giun a khi th i qua
phân ã có phôi. Tr ng ti p t c phát tri n ph thu c vào áp l c, oxy, nhi t ,
m , môi tr ng.
Nuôi trong phòng thí nghi m tr ng phát tri n thành phôi thai bình
th ng trong d ng d ch formol 2%. D i ánh sáng m t tr i tr c ti p tr ng b
tiêu di t trong m t tu n. Theo Ph m Ch c (1980) [2], tr ng giun a phát
tri n bình th ng trong axit axetic và axit lactic 20% nh ng axit picric c có
th dung gi i v kitin. Tr ng b phá h y trong NAOH 10% 70oC trong vòng
15 - 20 phút. Formalin 10% làm cho tr ng không n và u trùng tr nên
không gây nhi m.
Theo Nguy n Th kim Lan (2012) [6], tr ng giun a có s c
kháng
r t cao do có 4 l p v dày, trong i u ki n t nhiên s ng
c 1 - 2 n m, có
s c
kháng m nh i v i m t s ch t hóa h c nh formol 2%, Creolin 3%,
H2SO4 10%, NAOH 2%.
nhi t
45 - 50oC ch t trong n a gi , n c nóng 60oC di t tr ng
trong 5 phút, n c 70oC ch c n 1 - 10 giây. Vì v y phân theo ph ng pháp
nhi t sinh h c s di t
c tr ng giun a.
* D ch t h c
Theo Ph m S L ng và cs (2006) [9] b nh giun
bi n
kh p n i trên th gi i,
c bi t các n
a l n là b nh ph
c ang phát tri n c a châu Á và
6
châu Phi. Nguyên nhân b nh giun
a l n r t ph bi n vì vòng
gi n, có th truy n tr c ti p và có s c
- Tu i m c b nh giun
l n nhi m giun
i c a nó
n
kháng cao.
a: Chu Th Th m và cs (2006) [20] cho bi t,
a v i t l cao và c
ng
l n
l n t 3 - 5 tháng tu i.
Theo Bùi Quý Huy (2006) [4], l n t 2 - 6 tháng tu i m c b nh v i t l cao,
tuy nhiên m i l a tu i
u m c. Nhìn chung, l n nhi m giun
a cao
l a
tu i 2 - 6 tháng tu i, sau ó gi m d n.
Nguyên nhân có tình tr ng này là do i u ki n khí h u n
c ta nóng và
m, thu n l i cho tr ng giun phát tri n. M t khác công tác thú y
ch n nuôi m c dù ã
phân, còn bón phân t
-
c quan tâm nh ng ch a
c th c hi n t t, ch a
i vào ru ng tr ng cây th c n cho l n...
ng v t c m nhi m: theo Ph m S L ng và cs (2009) [11], l n nhà
và l n r ng
các l a tu i 1 - 4 tháng tu i nhi m giun
và b b nh n ng h n l n tr
giun
các c s
ng thành. L n con d
a v i t l cao nh t
i 2 tháng tu i t l nhi m
a 39,2%; 3 - 4 tháng tu i t l nhi m là 48,0%; trên 8 tháng tu i t l
nhi m 24,9%.
-
ng bài xu t m m b nh: l n m c b nh th i tr ng theo phân ra ngo i
c nh.
ngo i c nh nh ng tr ng này
trình phát tri n
-
tr thành tr ng giun
c phát tán r ng rãi và b t
a có s c gây b nh.
ng truy n b nh: theo Nguy n Xuân Bình (2005) [1], Nguy n Th
Kim Lan (2012) [6], Ph m S L ng và cs (2009) [11], b nh
y u qua
ng mi ng, qua th c n, n
li m d ng c , máng n, n n chu ng và
ng tiêu hóa. Khi bón phân t
a s ng
u quá
c truy n ch
c u ng có nhi m tr ng giun
t
a. L n
bãi ch n nên tr ng d theo vào
i cho cây tr ng, cây th c n thì tr ng giun
c vài tháng. Khi l n n ph i s b nhi m b nh. L n con nhi m
b nh do lúc bú nhi m ph i tr ng giun
a nhi m
u vú m .
7
- Theo Nguy n
gia ình theo ph
c L u và cs, 2004) [13] th
ng th c truy n th ng nh cho l n n bèo, rau s ng
b nh ký sinh trùng. L n nuôi theo ph
s ng thì ít m c b nh h n. L n nuôi
s ng d
in
ng 70% l n nuôi
các
um c
ng pháp m i không cho n bèo, rau
vùng
i núi, trung du không n rau
c, l n con ch a n rau bèo c ng m c b nh.
* C ch sinh b nh
Giun a gây b nh cho l n c giai o n là u trùng và giai o n
tr ng thành.
u trùng di hành gây t n th ng, m
ng cho vi khu n xâm nh p vào
c th . u trùng di hành qua ph i làm cho b nh suy n l n càng n ng h n, t
l phát b nh suy n có th t ng g p 10 l n. Khi u trùng t m ch máu vào gan
gây xu t huy t l m t m, ng th i gây h y ho i t bào gan. Khi u trùng t
m ch máu ph i di chuy n t i ph bào gây v m ch máu, ph i có nhi u i m
xu t huy t, ph i b viêm.
Khi là giun tr ng thành, do giun bám vào niêm m c ru t non làm loét
niêm m c ru t non, gây au b ng, n u nhi u thì làm t c và th ng ru t. Có
nh ng tr ng h p giun tr ng thành chui vào ng d n m t làm t c ng d n
m t, gây hoàng n, làm cho con v t au d d i.
S d , có tác h i này là do ba tác ng sau c a ký sinh trùng n c th
v t ch .
Tác ng c gi i: h u h t các ký sinh trùng u gây nên nh ng bi n
lo n c gi i, ng n tr ít hay nhi u khí quan mà nó xâm nh p, làm t c, chèn
ép, phá v các t ch c ho c làm th ng, rách, do khí quan bám hút c a ký sinh
trùng mà làm tróc niêm m c, gây xu t huy t và viêm th ng g p th c p
tính, th c p tính, mãn tính.
Tác ng u c: ký sinh trùng bài ti t các ch t c h ng ngày, ký ch
h p th ch t c, sinh ra nh ng bi n lo n khác nhau nh ng th ng th y nh t
là bi n lo n th n kinh và tu n hoàn. Nói chung, ch t c do u trùng bài ti t
m nh h n thanh trùng.
8
Tác
ng truy n b nh: m t s loài ti t túc
t súc v t, làm cho con v t khó
ch u có th b viêm ngoài da nh ng không nguy hi m mà cái nguy hi m là chúng
truy n b nh truy n nhi m có th thành d ch l u hành gi t h i nhi u súc v t.
* Tri u ch ng:
Theo Chu Th Th m và cs, 2006 [19] l n nhi m ít giun, tri u ch ng
không rõ. B nh giun
d
a th
ng bi u hi n rõ
nh ng l n nuôi thi u dinh
ng, thi u vitamin, nhi m nhi u giun.
Ph m S L ng (2007) [10] cho bi t, b nh giun
ch ng rõ r t và tác h i nhi u
ng có tri u
l n 2 - 4 tháng tu i.
Giun ký sinh trong ru t non c a l n, l y ch t dinh d
c t . L n tr
a th
ng t ký ch , ti t
ng thành bi u hi n lâm sàng không rõ, ph n nhi u mang giun
a, tr thành ngu n reo r c m m b nh: g y, ch m l n, sút cân, r i lo n tiêu
hóa. T
ó con v t g y y u suy nh
th hi n
c, còi c c, thi u máu. Lúc này b nh hay
th mãn tính.
Theo Nguy n Th Kim Lan và cs (1999) [5] khi u trùng
ph i gây
viêm ph i (thân nhi t cao, n kém, hô h p nhanh, ho). Khi nhi u giun thì làm
t c, th ng ru t, au b ng. M t s con có tri u ch ng th n kinh, n i m n. L n
l n thì tri u ch ng không rõ.
Th c p tính ít x y ra, th
th và trong i u ki n nuôi d
a ch y, ch
ng g p
giai o n u trùng di hành trong c
ng kém. Bi u hi n con v t suy nh
c, kém n,
ng b ng, mi ng hôi, s t, gan s ng và au, thi u máu, vàng da và
niêm m c, ôi khi có tri u ch ng th n kinh: i xiêu v o, quay cu ng ki t s c.
L n nhi m tr ng giun
ng
giun
n h th n kinh trung
a. ôi khi giun
a n ng có các bi n ch ng: co gi t do
c t tác
ng, t c ru t, t c ng d n m t do quá nhi u
a ch c th ng ru t chui vào xoang b ng, con v t ch t
t ng t ho c viêm phúc m c c p.
9
* B nh tích
L ng V n Hu n và cs (1997) [3], Ph m S L ng và cs (2006) [9], ã
mô t nh ng t n th ng b nh lý qua m khám nh ng l n nhi m giun a
n ng nh sau:
Khi viêm ph i th y trên m t ph i có ám xu t huy t màu h ng th m, có
nhi u u trùng giun
Tr
a
ph i.
ng h p nhi m giun
av is l
ng l n thì lòng ru t giãn r ng và
s ng to, gan ph i viêm, x hoá thành nh ng v t dài, ru t viêm cata, khi ru t
b v thì gây viêm phúc m c và xu t huy t.
M khám l n b nhi m giun a n ng th y ru t có nhi u giun, lòng ru t
ch a nhi u d ch nh y, niêm m c ru t có t n th ng, t ng sinh dày ra. B m t
gan có nhi u i m ho i t màu tr ng. N u viêm cata th phát s th y niêm
m c d dày, ru t có t huy t t ng ám, ôi khi có v t loét.
* Ch n oán
Theo Nguy n Th Kim Lan (2012) [6], ch n oán b nh i v i con v t
s ng, ki m tra phân b ng ph ng pháp phù n i tìm tr ng giun. Có th dùng
ph n ng bi n thái n i bì (dùng kháng nguyên pha loãng 1:200 tiêm n i bì
vành ngoài tai ho c nh vào xoang k t m c m t) ph ng pháp này r t t t,
không gây ph n ng chéo v i các giun khác, có k t qu d ng tính sau khi
nhi m giun a 8 - 11 ngày.
i v i súc v t ch t, m khám tìm giun tr ng thành, u trùng và
ki m tra b nh tích. L n d
ph i vì giun ch a
i hai tháng tu i: m khám tìm u trùng giun
tr ng.
* Phòng b nh
Phòng b nh ký sinh trùng có nhi u bi n pháp nh ng u nh m m c
ích không cho m m b nh ký sinh trùng phát tri n, th c hi n t t các chu trình
ti n hóa c a nó, nó không th sinh ra ký sinh trùng tr ng thành m i
c.
Theo Nguy n Th Kim Lan và cs (1999) [5], các ph ng pháp t n công
ký sinh trùng t ng giai o n nh sau:
10
Giai o n th nh t: ký sinh trùng tr ng thành
tr ng ký ch cu i
cùng. Có th tiêu di t nó b ng hai ph ng pháp: dùng thu c c hi u di t ký
sinh trùng (vi c t y ký sinh trùng này có tính ch t d phòng, t c là th c hi n
tr c khi súc v t phát hành tri u ch ng b nh và tr c khi súc v t reo r c m m
b nh ra bên ngoài môi tr ng), tiêu di t ký sinh trùng b ng cách gi t t t c
nh ng v t m c b nh (ph ng pháp này tri t nh ng t n kém m c dù th t súc
v t v n s d ng
c).
Giai o n th hai: tr ng. Có th dùng hai ph ng pháp: tiêu di t h u
h t tr ng b ng cách thu nh t h t phân c a gia súc m trong chu ng và em
chôn (bi n pháp này ph i làm i làm l i nhi u l n tr ng không có th i gian
phát tri n thành phôi thai) ho c có th
phân theo ph ng pháp nhi t sinh
h c.
i v i súc v t ch n th , ph i ng n không cho tr ng trên ng c phát
tri n b ng cách làm cho ng c khô ráo.
Giai o n th ba và th t : phôi thai và u trùng t do ngoài thiên
nhiên có hai cách:
Di t toàn b phôi thai và u trùng ngoài ng c và ao tù b ng vôi b t,
sunfat s t, sunfat ng v i l ng dùng 400 kg cho 1 ha ng c , 5 kg cho
100 m3 n c ao.
Không cho phôi thai hay u trùng xâm nh p vào c th ký ch (cách ly
súc v t m, tiêu c d ng c và chu ng nuôi, v sinh th c n, n c u ng, di t
ký ch trung gian).
Theo Skrjabin. K.I. (1963) [27] ã
ra h c thuy t tiêu gi t t n g c
b nh giun sán. H c thuy t này có th áp d ng cho các b nh ký sinh trùng
khác. N i dung c a h c thuy t là d phòng có tính ch t ch
ng nh dùng t t
c các bi n pháp c gi i, v t lý, hóa h c, sinh v t h c nh m tiêu di t ký sinh
trùng trên c th ký ch , tiêu di t ký sinh trùng ngo i gi i, tiêu di t ký sinh trùng
t t c các giai o n phát d c, tiêu di t ký sinh trùng c ng i và gia súc.
V m t i u tr gia súc b nh, n i dung c a nó c ng là d phòng: ch a
cho súc v t kh i b nh, di t
c ký sinh trùng trong c th súc v t là tr
c
m t con v t mang ký sinh trùng, tr
c m t ngu n gieo m m b nh.
11
Nh v y, i v i con v t m c b nh là i u tr nh ng i v i các con
khác là tích c c
phòng. Vì v y, vi c phòng và tr b nh giun sán tuy là hai
v n
khác nhau nh ng chúng l i có m i quan h m t thi t v i nhau, h tr
nhau tiêu di t giun sán t n g c, tránh lây lan m m b nh.
M i h gia ình, m i tr i ch n nuôi c n ph i th c hi n các bi n pháp
phòng tr t ng h p nh sau:
+ nh k cho thu c t y giun sán.
+ Dùng thu c c hi u t y giun sán, ch ng tái nhi m, b i nhi m.
+ Nuôi d ng ch m sóc t t.
+ X lý phân di t các m m b nh giun sán.
+ i u tr trên quy mô l n.
+
m b o v sinh chu ng tr i và môi tr ng h n ch vi c lây
nhi m m m b nh.
Theo Ph m S L ng và cs (1997) [7], c n c vào k t qu nghiên c u
sinh thái, chu trình sinh h c c a giun a l n, k t qu nghiên c u c a thu c i u
tr giun a c n th c hi n các bi n pháp phòng tr t ng h p và các khâu sau:
Di t c n b nh c th l n:
+
i v i t ng cá th : t y giun 3 tháng 1 l n. N u sau khi t y, v sinh
t t, cho n th c n chín m t
+
i l n b t thì ch c n t y 1 l n vào lúc tách m .
i v i l n nuôi t p trung: c
l n t y giun, cho t t c l n
àn l n 100 - 1000 con, 3 - 4 tháng/1
di n c n t y (l n con m i tách m , l n m i tách
con, l n nuôi th t và các lo i l n khác).
-
m b o v sinh chu ng tr i và môi tr
b nh cho l n. V sinh th c n n
rau
ct
-
i b ng phân t
phân
b ng ph
ng, h n ch vi c lây lan m m
c u ng. Không nên cho l n n s ng các lo i
i.
di t tr ng giun, ng n ng a s phát tán m m b nh ra ngoài.
ng pháp nhi t sinh h c
di t tr ng và u trùng.
- X lý phân theo các bi n pháp sau:
+ Dùng ánh sánh m t tr i, nhi t
d ng c ch n nuôi...).
di t m m b nh (nh ph i các
12
+ Dùng hóa ch t di t tr ng và u trùng.
+ Bi n pháp sinh h c: phân.
Nguyên lý c a bi n pháp phân: l i d ng h vi sinh v t y m khí và
hi u khí phân h y và lên men các ch t h u c
trong phân làm nhi t
phân
o
t ng lên (55 - 60 C), nhi t
ó có th di t tr ng và u trùng giun a. ây
là bi n pháp n gi n, d th c hi n, hi u qu cao, t n ít công s c và ti n b c,
không gây nh h ng n súc v t, m b o v sinh môi tr ng cho ng i và
súc v t.
Nguyên lý : phân chu ng + lá xanh + vôi b t + tro b p.
+ n i trên m t t: tr n 4 lo i trên, em ánh ng
, bên ngoài
trát bùn dày 10cm.
+ chìm: tr n 4 lo i trên, ào h
sâu d i t và bên trên trát bùn
dày 10cm.
i u tr :
Nguy n Th Kim Lan và cs (1999) [5] cho bi t, có th dùng m t trong
các lo i hóa d c sau ây t y giun a cho l n:
- Natri fluorat (NaS): 0,1 g/kgTT. Cho l n nh n n 12 gi , tr n thu c
v i m t s lo i th c n ngon, sau khi u ng thu c cho l n nh n n 8 gi n a.
Không cho l n n quá 8 g thu c vì d trúng c (ch y n c b t, run r y).
Hi u qu
t 70 - 80%.
- Silici flucorat natri (Na2SiF6): không c n nh n n tr c và sau khi cho
thu c. Tr n l n v i th c n ngon cho l n n h t li u. Hi u qu
t 75 - 100%.
L n 4 - 6 kg: 1,2 g chia u cho m i b a 0,2 g.
L n 7 - 20 kg: 1,8 g chia u cho m i b a 0,3 g.
L n 20 - 40 kg: 3,0 g chia u cho m i b a 0,5 g.
- Piperazin hydrat: 250 mg/kg TT. Tr n thu c vào th c n ngon cho l n
n ho c pha n c u ng. N u l n trúng c thì dùng Atropin gi i c.
- Piperazin citrate: 150mg/kg TT. Tr n vào th c n.
- Mebenvet: 0,2 g/kg TT. Tr n vào th c n.
- Levanmisol: 6 - 6,5 mg/kg TT. Tiêm b p.
13
Theo Tr nh V n Th nh (1996) [17] nên t y giun cho l n m tr c khi
1 tháng kh i l y b nh sang l n con. L n th t ph i
c t y giun 2 l n: 1
l n sau khi cai s a và m t l n vào 4 tháng tu i tr c khi v béo.
- Nh ng thu c nam th ng dùng
i u tr b nh giun sán là:
+ H t cau 5 - 10 g, tùy theo l n l n, nh .
+ S quân t (b t) 20 g.
+ V r xoan: 20 g, c o s ch v ngoài, thái m ng ngâm vào n c trong,
cách êm, sang hôm sau g n l y n c, hòa thêm b t diêm sinh 10 g, cho l n u ng
lúc ói. Cho u ng 3 sáng li n. Li u này dùng cho l n n ng trên 20 kg.
+ Lá u
t i 200 g, thái nh , tr n v i 15 - 20 kg cám, n vào bu i
sáng, sau khi n cho l n nh n n 1 b a.
Ph m S L ng và cs (2006) [9] cho bi t, có th t y giun a cho l n
b ng m t trong các hóa d c sau:
- Febetel: 20 mg/kg TT. Cho u ng.
- Menbedazol: 5 mg/kg TT. Cho u ng.
- Ivermectin: 0,3 mg/kg TT. Tiêm b p.
Theo kinh nghi m c a nhân dân thì nuôi l n b ng b ng r u c ng h n
ch
c s phát tri n c a giun a.
Theo Nguy n Ph c T ng (2002) [20], Nguy n
c L u, Nguy n
H u V (2003) [13], có nhi u lo i thu c t y giun sán cho l n: Piperazine,
Levamisol, Mebendazol, Ivermectin,...
2.2. Tình hình nghiên c u trong và ngoài n c
2.2.1. Tình hình nghiên c u trong n c
Giun a l n
c phân b r ng kh p trong toàn qu c, gây b nh vào
t t c các tháng trong n m, gây b nh cho l n m i l a tu i, m i gi ng l n và
gây b nh cho c l n ch n nuôi h gia ình và ch n nuôi t p trung.
Theo Nguy n Th Kim Lan (2012) [6] b nh giun a l n là m t b nh
ph bi n
n
c ta, l n nhi m giun
tra qua m khám l n
phân b
a v i t l cao t 13,2% - 43,6% ( i u
các t nh Thanh Hóa, Qu ng Ninh, Yên Bái...). B nh
t t c các vùng núi, trung du và
ng b ng. Bi n
ng theo
,l n
14
nhi m giun
a v i t l cao
l a tu i d
i 4 tháng tu i sau ó t l nhi m
gi m d n.
Nguy n Thi n và cs (2004) [18] cho bi t, tr ng giun
n ng s ng r t lâu t 11 - 24 tháng vì tr ng có s c
cá hóa ch t (ki m, axit), ch ng
kháng r t m nh v i t t c
kém v i th i ti t khô ráo và ánh sáng m t
tr i chi u tr c ti p. Tu i th c a giun
th giun
a l n kho ng 7 - 10 tháng. H t tu i
a theo phân ra ngoài. G p i u ki n không thu n l i (con v t b
b nh truy n nhi m, s t cao...) thì tu i th c a giun
giun có th vài con
Tr
m ts
a l n có kh
a ng n l i. S l
n hàng nghìn con trên m t c th l n.
ng Th Thu Trang (2010) [21], nghiên c u b nh giun
a ph
al nt i
ng thu c t nh Thái Nguyên v i t ng s 2022 m u phân l n
ki m tra có 805 m u phân l n nhi m giun
trong ó c
ng
ng
a , t l nhi m chung là 39,81%
nhi m n ng và r t n ng chi m 11,92%.
Nghiên c u v các y u t nh h ng n tình hình nhi m giun sán trên
àn l n t i m t s
a ph ng vùng ng b ng Sông H ng, Tr n V n Quyên
và cs (2008) [16] cho bi t: xét nghi m 221 m u phân l n t i m t s
a
ph ng, k t qu cho th y l n nhi m giun a v i t l 22,4 - 37,3%.
Theo Nguy n Xuân Bình (2005) [1] bi n pháp phòng và tr b nh giun a
i v i l n con t s sinh
n 2,5 tháng tu i ph i t y giun m t l n. Sau 2 - 3
tháng ph i t y giun l n 2. N u
Nguy n Ph
truy n qua ng
trên ng
c T
nái ph i t y giun l n 3 tr
ng (2002) [20] cho r ng, b nh giun
i nh ng hi m th y. Tuy v y, b nh giun
i không ph i do giun tr
ng t ng d
c a giun
a trên ng
a l n do u trùng
i có th tr ng suy nh
ng, suy gi m mi n d ch d m c b nh giun
t hay th c v t nhi m tr ng giun
a có th
ng thành thì khá nhi u, gây nên các ph n
ng và h i ch ng Loeffer. Nh ng ng
thi u dinh d
c khi ph i gi ng.
c,
a l n do nu t ph i
a l n ch a u trùng. Chu k phát tri n
i c ng gi ng nh
l n.
15
Ph m S L ng và cs (2002) [8] cho bi t, tr ng giun
r t lâu ngoài ngo i c nh t 11 tháng
a l n có th s ng
n 5 n m và tu i th c a giun
7 - 10 tháng, h t tu i th giun s theo phân l n ra ngoài môi tr
a kho ng
ng.
oàn V n Phúc và cs (2005) [14] ã cho 7 l n nu t tr ng giun
ng
i, qua 66 ngày theo dõi tác gi cho th y: v i li u 10.000 tr ng có u
trùng, l n không có tri u ch ng d u hi u khác th
ng. K t qu m khám 2
l n và xét nghi m phân c a 7 l n thì không th y giun
ng
a
i. i u này cho th y l n không b nhi m giun
Lê Th Tài và cs (2002) [16] ã
b ng thu c nam: v xoan cho vào n
a ra ph
a ng
a
i.
ng pháp i u tr giun
c un sôi, cô
ó tri t cao b ng c n etylic, thu h i c n
a và tr ng giun
a
c thành cao m m, sau
c nh a màu vàng nâu, v
ng,
mùi h ng, thu c có tác d ng làm ch t giun trong vòng 30 phút.
Ph m Th Vi t và cs (1997) [24] ã nghiên c u thành ph n,
c tính giun
sán ký sinh Nam B cho th y giun sán ký sinh l n là 21 loài và bi t tình hình
nhi m giun sán l n 2 mi n Nam, B c có nh ng i u ki n khác nhau.
2.2.2. Tình hình nghiên c u
n
c ngoài
Holmqvis A. và cs (2002) [29] cho bi t: A. suum
A.lumbricoides
ng
i. Tr ng giun
c nh. Theo tác gi thì s l
c
ng
nhi m giun
a
a l n có s c
l n r t gi ng
kháng cao v i ngo i
ng tr ng trong phân là m t ch tiêu ánh giá
l n.
L n có th b nhi m s l
ng giun
a khác nhau.
l n 2 - 5 tháng
tu i, giun gây tiêu ch y, gi m cân, gây viêm ph i, gây ho và có th gây nhi m
trùng ph i do u trùng di hành mang vi khu n vào, l n con có th ch t. B
m t gan c a l n b nh có các
m tr ng hay còn g i là i m ho i t .
Theo Anderdahl (1997) [25] n u cho l n nhi m tr ng giun
ngày cho nhi m b nh suy n thì b nh tích gây ra
a, sau 5
ph i r ng g p 10 l n so v i
l n ch b nhi m b nh suy n.
Johanes Kaufman (1996) [30] cho bi t, s lây nhi m giun
con có th
c ng n ch n b ng cách i u tr cho l n m tr
a cho l n
c khi
.
16
Bezimidazle, Febatel và Levamisol có tác d ng h u hi u
ch ng l i s lây
nhi m. Ivermectin (30 microgam/kg TT) dùng cho l n tr
ng thành, dùng
tr
c khi
1 - 2 tu n có th ki m soát
c s lây nhi m cho l n con sau
khi sinh.
Mixinkova E.A. (1977) [26] ã ch ng minh hi u qu th t formalin
0,5% v i li u 200ml cho l n n ng 120 - 140 kg. Ch a b ng formalin nên ti n
hành
ch nh t
c bi t, n n chu ng nghiêng 30 - 40o,
thân sau, nh v y thu c
u l n th p h n ph n
c ng m nhi u nh t trong ru t, t c ng m nhi u ch
giun sán ký sinh.
Bowman D.D (1995) [28], cho bi t: Các ph
ph
ng pháp ng ng k t (SAT), ph
quang gián ti p (IFAT) c ng
ng pháp mi n d ch nh
ng pháp ELISA, ph
ng pháp hu nh
c dùng trong ch n oán b nh ký sinh trùng.
17
Ph n 3
NG, V T LI U, N I DUNG VÀ PH
IT
3.1.
it
NG PHÁP NGHIÊN C U
ng nghiên c u
i t ng nghiên c u: l n nuôi các l a tu i trên a bàn huy n H i
Hà t nh Qu ng Ninh; l n m c b nh giun a.
- V t li u:
+ M u phân t i c a l n các l a tu i nuôi t i m t s xã huy n H i
Hà, t nh Qu ng Ninh.
+ Kính hi n vi, a th y tinh, c c th y tinh, l i thép, lam kính.
+ Dung d ch mu i NaCl bão hòa, kính hi n vi.
+L
ng m u và m t s d ng c thí nghi m khác
3.2.
a i m và th i gian nghiên c u
- a i m:
+ Xã
ng Hoa, xã Qu ng Th nh, xã Qu ng Long (thu c huy n H i
Hà, t nh Qu ng Ninh).
+ Chi c c t nh Qu ng Ninh.
- a i m xét nghi m m u:
+ Phòng thí nghi m B môn B nh ng v t, khoa Ch n nuôi- Thú y,
tr ng i h c Nông Lâm Thái Nguyên.
+ B nh vi n a khoa Trung ng Thái Nguyên.
- Th i gian nghiên c u: 9/6/2014 - 24/11/2014
3.3.N i dung nghiên c u
3.3.1.Tình hình nhi m giun a l n t i m t s a ph ng thu c huy n H i Hà
- T l và c ng
nhi m giun a l n t i m t s
a ph ng thu c
huy n h i Hà, t nh Qu ng Ninh
- T l và c ng nhi m giun a theo tu i l n
- T l và c ng nhi m giun a theo gi ng l n
- T l và c ng nhi m giun a l n theo tình tr ng v sinh thú y
- T l và c ng nhi m giun a l n theo mùa v
